Deri ürün yapımında kullanılan gereçler; temel, alt yapı, yardımcı ve süsleme gereçleri olmak üzere dört grup altında incelenmiştir.
Geçmişte ve günümüzde yapılan deri örneklerinde kullanılan gereçlere ilşkin veriler ayrı ayrı değerlendirilmiş ve uygun istatistik yönteme göre çizelge 5.1’de sunulmuştur.
Çizelge 5.1. Kullanılan gereçler
|
Ürün
Kullanılan gereçler
|
Eski Ürün (1)
n = 60
|
Yeni Ürün ( 2)
n= 60
|
Toplam
n = 120
|
|
n
|
%
|
n
|
%
|
n
|
%
|
|
Temel Gereçler
|
Kösele
|
12
|
20
|
51
|
85
|
63
|
52.5
|
|
Deri
|
43
|
71,6
|
8
|
13,3
|
51
|
42.5
|
|
Meşin
|
11
|
18,3
|
1
|
1,66
|
12
|
10
|
|
Davul derisi
|
2
|
3,33
|
1
|
1,66
|
3
|
2.5
|
|
Güderi
|
-
|
-
|
1
|
1,66
|
1
|
0.83
|
|
Alt Yapı Gereçleri
|
Ahşap
|
8
|
13.3
|
13
|
21.6
|
21
|
17.5
|
|
Maden
|
9
|
15
|
3
|
5
|
12
|
10
|
|
Mukavva
|
2
|
3.33
|
5
|
8.33
|
7
|
5.83
|
|
Cam
|
-
|
-
|
4
|
6.66
|
4
|
3.33
|
|
Kumaş
|
8
|
13.3
|
3
|
5
|
11
|
9.16
|
|
Yardımcı Gereçler
|
Sırım
|
14
|
23.3
|
19
|
31.6
|
33
|
27.5
|
|
Fermajup
|
2
|
3.38
|
2
|
3.38
|
4
|
3.33
|
|
Toka
|
11
|
18.3
|
8
|
13.3
|
19
|
15.8
|
|
Demir halka
|
14
|
23.3
|
9
|
31.6
|
23
|
19.1
|
|
Kanca
|
5
|
8.33
|
6
|
10
|
11
|
9.16
|
|
Klips
|
2
|
3.33
|
7
|
5.8
|
9
|
7.5
|
|
Süsleme Gereçleri
|
Boncuk
|
-
|
-
|
4
|
6.66
|
4
|
3.33
|
|
İnci
|
2
|
3.33
|
-
|
-
|
2
|
1.66
|
|
Değerli taşlar
|
3
|
5
|
-
|
-
|
3
|
2.5
|
|
Madeni pafta
|
9
|
15
|
-
|
-
|
9
|
7.5
|
|
Altın-gümüş plaka
|
7
|
11.6
|
-
|
-
|
7
|
5.83
|
Çizelge 5.1. incelendiğinde eski ürünlerde temel gereç olarak % 71.6 deri, % 20 kösele kullanıldığı görülmektedir. Alt yapı gereci olarak % 15 ile maden, % 13.3 ahşap ve kumaş kullanılmıştır. Yardımcı gereç olarak % 23.3 sırım ve demir halka, %
18.3 toka, % 8.33 kanca ve % 3.33 klips kullanılmıştır. Süsleme gereçleri olarak% 15 madeni pafta, % 11.6 altın-gümüş plaka, % 5 değerli taş, % 3.33 inci kullanılmıştır.
Araştırma kapsamına alınan müzelerdeki eski ürünlerde kullanılan iplik ve boya çeşidi hakkında kesin bir bilgi olmadığından çizelge hazırlanmamıştır. Ancak tüm kaynak ve belgeler taranarak aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır.
Geçmişte üretilen ürünlerde pamuk ipliğinin yoğunlukla kullanıldığı ve sentetik ipliğin ise hiç kullanılmadığı tespit edilmiştir. Eski ürünlerde süsleme tekniği olarak işlemenin çok yapılması nedeniyle sarı ve beyaz sim-sırma iplik çok kullanılmıştır.
Ayrıca yapılan inceleme, gözlem ve yazılı kaynaklar doğrultusunda, eski deri örneklerinde kullanılan boyanın bozulmadan günümüze kadar korunmuş olması, tekstil ürünlerin boyanmasında kullanılan bitkisel boyaların eski deri örneklerinde de tercih edildiğini göstermektedir .
Çizelge 5.1. incelendiğinde, günümüzde yapılan deri örneklerinde kullanılan gereçler, temel gereç olarak, % 85 kösele, % 13.3 deri, % 1.66 meşin, davul derisi ve güderi kullanılmıştır.Alt yapı gereçleri % 21.6 ahşap, % 8.33 mukavva, % 6.66 cam, % 5 kumaş ve maden kullanılmıştır. Yardımcı gereçlerde % 31.6 sırım ve demir halka, % 13.3 toka, % 10 kanca % 5.8 klips kullanılmıştır. Süsleme gereçleri olarak % 6.66 boncuk kullanılmıştır.
Geçmişte ve günümüzde yapılan deri ürünleri karşılaştırıldığında çizelge 5.1’de görüldüğü gibi, temel gereç olarak; eski deri örneklerinde deri, yeni deri örneklerinde ise köselenin en çok kullanıldığı görülmektedir. Alt yapı gereci olarak; eski deri örneklerinde, en çok maden, ahşap ve kumaş, yeni deri örneklerinde ahşap, mukavva ve cam kullanılmıştır. Eski deri örneklerinde alt yapı gereci olarak cam’a rastlanmamıştır. Yardımcı gereç olarak sırım, demir halka ve kanca hem eski hemde yeni deri örneklerinde en çok kullanılan gereçlerdir. Süsleme gereci olarak; madeni pafta, gümüş ve altın plaka eski deri örneklerinde en çok kullanılan gereçlerdir. Ancak yeni deri örneklerinde hiç kullanılmamıştır. Yine değerli taşlar ve inci gibi gereçlere yeni deri örneklerinde hiç rastlanmazken çeşitli boncukların kullanıldığı tespit edilmiştir.
KAYNAK: GEÇMİŞTE VE GÜNÜMÜZDE EL SANATLARI ÇERÇEVESİNDE ÜRETİLEN DERİ ÜRÜNLERİ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA
Melda ÖZDEMİR ANKARA 2004